የ1956 የፓኪስታን ሕገ መንግሥት፡ አጠቃላይ እይታ
ታሪካዊ አውድ እና ዳራ
የ1956ቱን ሕገ መንግሥት ዝርዝር ሁኔታ በጥልቀት ከመመርመር በፊት፣ ወደ ቀረጻው ያመራውን ታሪካዊ ሁኔታ መረዳት በጣም አስፈላጊ ነው። በ1947 ነፃነቷን ስትጎናጸፍ ፓኪስታን በ1935 የሕንድ መንግሥት ሕግ ላይ የተመሠረተ የፓርላማ ሥርዓት ወረሰች። ሆኖም በአገሪቱ ውስጥ ካሉ የተለያዩ የፖለቲካ አንጃዎች፣ የሃይማኖት መሪዎችና ጎሣዎች አዲስ ሕገ መንግሥት የመመሥረት ጥያቄ ተነስቷል።ፓኪስታን ምን ዓይነት ግዛት መሆን አለባት የሚለው ጥያቄ ዓለማዊም ይሁን እስላማዊ መንግሥት ንግግሩን ተቆጣጥሮታል። በተጨማሪም በምስራቅ ፓኪስታን (በአሁኑ ባንግላዲሽ) እና በምዕራብ ፓኪስታን መካከል ያለው ክፍፍል በሁለቱ የአገሪቱ ክንፎች መካከል ስለ ውክልና፣ አስተዳደር እና የስልጣን ክፍፍል ጥያቄዎችን አስነስቷል። ከዓመታት ክርክር እና ከበርካታ የሕገ መንግሥት ረቂቆች በኋላ፣ የፓኪስታን የመጀመሪያው ሕገ መንግሥት በመጨረሻ መጋቢት 23 ቀን 1956 ወጣ።
እስልምና እንደ መንግስት ሃይማኖት
እ.ኤ.አ. በ 1956 ሕገ መንግሥት ውስጥ ከታወቁት ገጽታዎች አንዱ ፓኪስታን “እስላማዊ ሪፐብሊክ” ብሎ ማወጇ ነው። ሕገ መንግሥቱ ለመጀመሪያ ጊዜ እስልምናን የመንግሥት ሃይማኖት አድርጎ ሰይሟል። ይህ ጉልህ እድገት ቢሆንም፣ ሕገ መንግሥቱ የእምነት ነፃነት በአንድ ጊዜ ቃል ገብቷል እንዲሁም ለሁሉም ዜጎች ሃይማኖታቸው ምንም ይሁን ምን መሠረታዊ መብቶችን አረጋግጧል። ሕገ መንግሥቱ እስልምናን እንደ መንግሥት የማንነት ድንጋይ በማስቀመጥ ፓኪስታን የእስልምናን መርሆች እንድትከተል ለረጅም ጊዜ ሲሟገቱ የነበሩትን የሃይማኖት ቡድኖች ምኞት ለመፍታት ያለመ ነው። በማርቀቅ ሂደቱ ላይ ትልቅ ተጽእኖ የነበረው የ1949 ዓ.ም የዓላማዎች ውሳኔ በሕገ መንግሥቱ መግቢያ ላይ ተካቷል። ይህ ውሳኔ ሉዓላዊነት የአላህ መሆኑን እና የማስተዳደር ስልጣኑ በፓኪስታን ሰዎች የሚተገበረው እስልምና በደነገገው ገደብ ውስጥ መሆኑን ይገልጻል።የፌዴራል የፓርላማ ስርዓት
እ.ኤ.አ. ከብሔራዊ ምክር ቤት እና ከሴኔት ጋር የአቢካሜራል ህግ አውጭውን አቋቋመ።-
ብሄራዊ ምክር ቤት፡ የሀገሪቱ የበላይ የህግ አውጭ አካል መሆን ነበረበት። በሕዝብ ብዛት ላይ የተመሰረተ ተመጣጣኝ ውክልና ለማረጋገጥ ነው የተቀየሰው። ምስራቅ ፓኪስታን፣ በሕዝብ ብዛት የተመዘገበው ክልል በመሆኑ፣ ከምእራብ ፓኪስታን የበለጠ መቀመጫ አግኝቷል። ይህ በሕዝብ ላይ የተመሰረተ የውክልና መርህ አከራካሪ ጉዳይ ነበር፣ ምክንያቱም በምዕራብ ፓኪስታን በፖለቲካዊ መገለል ላይ ስጋት ስላደረባቸው።
ሴኔት፡ ሴኔት የተቋቋመው የህዝብ ብዛት ምንም ይሁን ምን የክፍለ ሀገሩን እኩል ውክልና ለማረጋገጥ ነው። እያንዳንዱ ክፍለ ሀገር በሴኔት ውስጥ እኩል መቀመጫ ተሰጥቷል። ይህ ሚዛን በብሔራዊ ምክር ቤት የብዙኃን የበላይነት ስጋት ለመፍጠር ያለመ ነው።
የፓርላሜንታዊ ስርዓቱም አስፈጻሚው አካል ከህግ አውጭው የተወከለ ነበር ማለት ነው። ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሀገሪቱን ጉዳዮች የመምራት ኃላፊነት ያለው የመንግስት መሪ መሆን ነበረባቸው። ጠቅላይ ሚኒስትሩ የብሔራዊ ምክር ቤት አባል እንዲሆኑ እና እንዲተማመኑበት ትዕዛዝ ሰጥተዋል። ፕሬዝዳንቱ በብሔራዊ ምክር ቤት እና በሴኔት አባላት በተዘዋዋሪ ተመርጠው የሥርዓት ርዕሰ መስተዳድር ነበሩ።
የስልጣን ክፍፍል፡ ፌደራሊዝም
ፓኪስታን በ 1956 ሕገ መንግሥት መሠረት እንደ ፌዴራላዊ መንግሥት የተፀነሰች ሲሆን ይህም ሥልጣንን በማዕከላዊ (ፌዴራል) መንግሥት እና በክልል መካከል የሚከፋፍል ነው። ሕገ መንግሥቱ ሦስት ዝርዝሮችን በመፍጠር የሥልጣን አከላለል ግልጽ አድርጓል።- የፌዴራል ዝርዝር፡ ይህ ዝርዝር ማዕከላዊው መንግሥት ብቸኛ ስልጣን ያለውባቸውን ጉዳዮች ይዟል። እነዚህም እንደ መከላከያ፣ የውጭ ጉዳይ፣ የገንዘብ ምንዛሪ እና ዓለም አቀፍ ንግድ የመሳሰሉትን ያካትታሉ። ክልላዊ ዝርዝር፡ አውራጃዎች እንደ ትምህርት፣ ጤና፣ ግብርና እና የአካባቢ አስተዳደር ባሉ ጉዳዮች ላይ ስልጣን ነበራቸው። ተመሳሳይ ዝርዝር፡ የፌደራል እና የክልል መንግስታት እንደ የወንጀል ህግ እና ጋብቻ ባሉ ጉዳዮች ላይ በእነዚህ ጉዳዮች ላይ ህግ ማውጣት ይችላሉ። ግጭት በሚፈጠርበት ጊዜ የፌደራል ህግ ያሸንፋልመር።
መሰረታዊ መብቶች እና የዜጎች ነጻነቶች
የ1956ቱ ሕገ መንግሥት ለሁሉም ዜጎች የዜጎችን ነፃነት የሚያረጋግጥ ሰፊ የመሠረታዊ መብቶች ምዕራፍ አካትቷል። እነዚህም ያካትታሉ፡-
የመናገር፣ የመሰብሰብ እና የመደራጀት ነፃነት፡ ዜጎች ሃሳባቸውን በነጻነት የመግለጽ፣ በሰላማዊ መንገድ የመሰብሰብ እና ማህበራት የመመስረት መብት ተሰጥቷቸዋል።
የሃይማኖት ነፃነት፡ እስልምና የመንግሥት ሃይማኖት ተብሎ ሲታወጅ ሕገ መንግሥቱ ማንኛውንም ሃይማኖት የመሰብሰብ፣ የመተግበር እና የማስፋፋት ነፃነትን አረጋግጧል።
- የእኩልነት መብት፡ ሕገ መንግሥቱ ሁሉም ዜጎች በሕግ ፊት እኩል መሆናቸውንና በሥሩም እኩል ጥበቃ እንዲደረግላቸው ዋስትና ሰጥቷል።
- ከአድልዎ ጥበቃ፡ በሃይማኖት፣ በዘር፣ በዘር፣ በጾታ ወይም በትውልድ ቦታ መድልዎን ይከለክላል።
የመሠረታዊ መብቶች ጥበቃ በፍትህ አካላት ቁጥጥር ስር የነበረ ሲሆን ግለሰቦች መብታቸው ከተጣሰ እንዲታረሙ የሚደነግጉ ድንጋጌዎችን አስቀምጧል። የእነዚህ መብቶች መካተቱ የፍሬም አዘጋጆች ለዲሞክራሲያዊ እና ፍትሃዊ ማህበረሰብ ያላቸውን ቁርጠኝነት አሳይቷል።
ዳኝነት፡ ነፃነት እና መዋቅር
የ1956 ሕገ መንግሥት ነፃ የዳኝነት ሥርዓት እንዲኖርም ድንጋጌዎችን አስቀምጧል። የበላይ ፍርድ ቤት በፓኪስታን ውስጥ ከፍተኛ ፍርድ ቤት ሆኖ የተቋቋመ ሲሆን የዳኝነት ግምገማ ስልጣን ያለው። ይህም ፍርድ ቤቱ የሕጎችንና የመንግሥትን ተግባራት ሕገ መንግሥታዊነት እንዲገመግም አስችሎታል፣ ይህም የሕግ አስፈጻሚውና የሕግ አውጭው አካል ድንበራቸውን እንዳልተላለፉ በማረጋገጥ ሕገ መንግሥቱ በክፍለ ሀገሩ ጉዳዮች ላይ ስልጣን ያለው እያንዳንዱ ጠቅላይ ፍርድ ቤት እንዲቋቋም ይደነግጋል። የጠቅላይ ፍርድ ቤት እና የከፍተኛ ፍርድ ቤቶች ዳኞች የሚሾሙት በፕሬዚዳንቱ፣ በጠቅላይ ሚኒስትሩ ምክር እና ከዋና ዳኛ ጋር በመመካከር ነበር።የፍትህ አካላት መሰረታዊ መብቶችን የማስጠበቅ ስልጣን ተሰጥቶት በመንግስት አስፈፃሚ ፣ህግ አውጭ እና ዳኝነት አካላት መካከል የስልጣን ክፍፍል መርህ ትኩረት ተሰጥቶታል። ይህም የትኛውም የመንግስት አካል ከተጠያቂነት ውጭ መንቀሳቀስ እንደማይችል በማረጋገጥ የፍተሻ እና ሚዛኖችን ስርዓት ለመዘርጋት ጉልህ እርምጃ ነበር።
እስላማዊ ድንጋጌዎች
የ1956ቱ ህገ መንግስት በዲሞክራሲያዊ መርሆዎች ላይ የተመሰረተ ቢሆንም በርካታ ኢስላማዊ ድንጋጌዎችንም አካቷል። እነዚህም ያካትታሉ፡- የእስልምና ርዕዮተ ዓለም ምክር ቤት፡ ሕጎች ከእስልምና አስተምህሮ ጋር የተጣጣሙ መሆናቸውን ለማረጋገጥ መንግሥትን የማማከር ኃላፊነት የተሰጠው የእስልምና ርዕዮተ ዓለም ምክር ቤት እንዲቋቋም ሕገ መንግሥቱ ደንግጓል።
- ኢስላማዊ እሴቶችን ማስተዋወቅ፡ መንግስት ኢስላማዊ እሴቶችን እና ትምህርቶችን በተለይም በትምህርት እንዲስፋፋ ተበረታታ ነበር።
- እስልምናን የሚጠላ ህግ የለም፡ የእስልምናን አስተምህሮ እና ትእዛዛትን የሚጠላ ህግ ሊወጣ እንደማይገባ ታውጇል፣ ምንም እንኳን እንደዚህ አይነት ህጎችን የመወሰን ሂደቱ በግልፅ ባይቀመጥም
እነዚህ ድንጋጌዎች የተካተቱት ከብሪቲሽ በተወረሱት ዓለማዊ ሕጋዊ ወጎች እና እያደገ በመጣው ከተለያዩ የፖለቲካ እና የሃይማኖት ቡድኖች የእስልምና እምነት ጥያቄዎች መካከል ያለውን ሚዛን ለመጠበቅ ነው።
የቋንቋ ውዝግብ
በ1956 ሕገ መንግሥት ውስጥ ቋንቋ ሌላው አከራካሪ ጉዳይ ነበር። ሕገ መንግሥቱ የሀገሪቱን የቋንቋ እውነታዎች በማንፀባረቅ ኡርዱ እና ቤንጋሊያስን የፓኪስታን ይፋዊ ቋንቋዎች አድርጎ አውጇል። ይህ ቤንጋሊ ዋነኛ ቋንቋ ለነበረበት ለምስራቅ ፓኪስታን ትልቅ ስምምነት ነበር። ነገር ግን ኡርዱ በምዕራባዊው ክንፍ በስፋት ይነገር ስለነበር በምስራቅ እና በምዕራብ ፓኪስታን መካከል ያለውን የባህል እና የፖለቲካ ልዩነት አጉልቶ አሳይቷል።የማሻሻያ ሂደት
በ1956 የወጣው ህገ መንግስት የማሻሻያ ዘዴን አስቀምጧል።በህገ መንግስቱ ላይ ለሚደረጉ ማናቸውም ለውጦች ከሁለቱም የፓርላማ ምክር ቤቶች ሁለት ሶስተኛውን ድምጽ ማግኘት ያስፈልጋል። ይህ በአንጻራዊነት ጥብቅ ሂደት መረጋጋትን ለማረጋገጥ እና በሕገ መንግሥታዊ ማዕቀፍ ላይ ተደጋጋሚ ለውጦችን ለመከላከል ታስቦ የተዘጋጀ ነው።የ1956 ሕገ መንግሥት መጥፋት
የ1956ቱ ሕገ መንግሥት ሁሉን አቀፍ ባህሪው ቢሆንም አጭር የሕይወት ዘመን ነበረው። በሲቪል እና በወታደራዊ መሪዎች መካከል ያለው የፖለቲካ አለመረጋጋት፣ ክልላዊ ውጥረት እና የስልጣን ሽኩቻ ህገ መንግስቱን በአግባቡ እንዳይሰራ አድርጎታል። እ.ኤ.አ. በ 1958 ፓኪስታን በፖለቲካዊ ትርምስ ውስጥ ገብታለች እና እ.ኤ.አ. በጥቅምት 7, 1958 ጄኔራል አዩብ ካን ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት በማካሄድ የ1956ቱን ህገ መንግስት በመሻር ፓርላማውን ፈረሰ። የወታደራዊ ሕግ ታወጀ፣ ወታደሩም አገሪቱን ተቆጣጠረ። እ.ኤ.አ.በፖለቲካ ጉዳዮች ላይ።ማጠቃለያ
እ.ኤ.አ. የፌዴራል ፓርላሜንታዊ ሥርዓትን አስተዋወቀ፣ መሠረታዊ መብቶችን አጎናጽፏል፣ በአገሪቱ ውስጥ ያሉ የተለያዩ ቡድኖችን ፍላጎት ለማመጣጠን ጥረት አድርጓል። ሆኖም በፖለቲካ አለመረጋጋት፣ በክልላዊ ክፍፍል እና በፓኪስታን የፖለቲካ ተቋማት ድክመት ምክንያት በመጨረሻ ከሽፏል። ጉድለቶች ቢኖሩትም የ1956ቱ ሕገ መንግሥት በፓኪስታን ሕገ መንግሥታዊ ታሪክ ውስጥ ወሳኝ ምዕራፍ ሆኖ ሀገሪቱ ማንነቷን እና የአስተዳደር መዋቅሯን ለመወሰን ያደረጓትን ቀደምት ትግል የሚያንፀባርቅ ነው። የ1956ቱ የፓኪስታን ሕገ መንግሥት አጭር ጊዜ ቢኖርም በአገሪቱ የሕግ እና የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ መሠረታዊ ሰነድ ሆኖ ቀጥሏል። ምንም እንኳን የሀገሪቱ የመጀመሪያ የሀገር ውስጥ ህገመንግስት እና የዲሞክራሲያዊ ማዕቀፍ ለመመስረት የተደረገ ጉልህ ሙከራ ቢሆንም፣ በርካታ ፖለቲካዊ፣ ተቋማዊ እና ባህላዊ ተግዳሮቶች ገጥሟቸው በመጨረሻ እንዲሻሩ አድርጓቸዋል። ሕገ መንግሥቱ ባይሳካም ለፓኪስታን የወደፊት ሕገ መንግሥታዊ ልማትና አስተዳደር ጠቃሚ ትምህርቶችን ሰጥቷል። ይህ ቀጣይነት እነዚያን ትምህርቶች ለመዳሰስ፣ ተቋማዊ እና መዋቅራዊ ችግሮችን ለመተንተን እና የ1956 ሕገ መንግሥት በፓኪስታን የፖለቲካ ዝግመተ ለውጥ ላይ ያለውን የረዥም ጊዜ ተፅዕኖ ለመገምገም ያለመ ነው።ተቋማዊ ተግዳሮቶች እና ገደቦች
ደካማ የፖለቲካ ተቋማት የ1956ቱ ሕገ መንግሥት ውድቀት ዋና ዋና ምክንያቶች የፓኪስታን የፖለቲካ ተቋማት ድክመት ነው። ከነጻነት በኋላ በነበሩት አመታት ፓኪስታን የጠራ ርዕዮተ ዓለም ያላቸው እና ሀገራዊ ተሳትፎ ያላቸው ጥሩ የፖለቲካ ፓርቲዎች አልነበሯትም። የፓኪስታንን አፈጣጠር እንቅስቃሴ በግንባር ቀደምነት ሲመራ የነበረው የሙስሊም ሊግ ሀገሪቱ ከተመሰረተች በኋላ መበታተን ጀመረ። ከርዕዮተ ዓለም አንድነት ይልቅ ክልላዊነት፣ ቡድንተኝነት እና የግል ታማኝነት ይቅደም። የፓርቲዉ አመራር ብዙ ጊዜ ከስር መሰረቱ ሲቋረጥ ይታይ ነበር፣በተለይ በምስራቅ ፓኪስታን፣የፖለቲካዉ የመገለል ስሜት እየጠነከረ ሄደ። ጠንካራ የፖለቲካ ተቋማት እና ፓርቲዎች አለመኖራቸው ለመንግስት ለውጦች እና ለፖለቲካዊ አለመረጋጋት አስተዋጽኦ አድርጓል። እ.ኤ.አ. በ 1947 እና በ 1956 መካከል ፣ ፓኪስታን በአመራር ላይ ብዙ ለውጦችን ተመልክታለች ፣ ጠቅላይ ሚኒስትሮች በፍጥነት እየተሾሙ እና ተሰናብተዋል። ይህ ያልተቋረጠ ለውጥ የፖለቲካ ስርዓቱን ህጋዊነት በመሸርሸር የትኛውም መንግስት ትርጉም ያለው ማሻሻያ ለማድረግ ወይም የተረጋጋ ተቋማትን ለመገንባት አስቸጋሪ እንዲሆን አድርጎታል። የፖለቲካ አለመረጋጋት በወታደሩ እና በቢሮክራሲው ጣልቃ ገብነት እንዲጨምር ቦታ ፈጥሯል፣ ሁለቱም በግዛቱ የመጀመሪያዎቹ ዓመታት ውስጥ ተጽዕኖ ያሳድራሉ። የሲቪል መንግስታት የተረጋጋ አስተዳደርን መስጠት ወይም አንገብጋቢ አገራዊ ጉዳዮችን መፍታት ባለመቻላቸው የፖለቲካ መደብ ብቃት የሌለው እና ሙሰኛ ነው የሚል ግንዛቤ እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል። ይህ ግንዛቤ ለ1958ቱ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት አሳማኝ ሆኖ የተገኘ ሲሆን ይህም የ1956 ሕገ መንግሥት እንዲሻር አድርጓል። ቢሮክራሲያዊ የበላይነት ሌላው ጉልህ የሆነ ተቋማዊ ፈተና የቢሮክራሲው የበላይ ሚና ነበር። ፓኪስታን በተፈጠረችበት ጊዜ, ቢሮክራሲው ከብሪቲሽ የቅኝ ግዛት አስተዳደር ከተወረሱ ጥቂት በደንብ የተደራጁ ተቋማት አንዱ ነበር. ነገር ግን፣ የቢሮክራሲው ልሂቃን እራሳቸውን ከፖለቲካ መደብ የበለጠ ብቃት እንዳላቸው አድርገው በመቁጠር በፖሊሲ አወጣጥ እና በአስተዳደር ላይ ያላቸውን ተፅእኖ ለማሳየት ይጥሩ ነበር። ይህ በተለይ በምእራብ ፓኪስታን ውስጥ ከፍተኛ የመንግስት ሰራተኞች ከፍተኛ ስልጣን የያዙ እና ብዙውን ጊዜ የተመረጡ ተወካዮችን ስልጣን በሚተላለፉበት ወይም በሚነኩበት ነበር። ጠንካራ የፖለቲካ አመራር በሌለበት ሁኔታ የቢሮክራሲው ልሂቃን ቁልፍ የስልጣን ደላላ ሆኖ ብቅ አለ። የፓኪስታንን ቀደምት የአስተዳደር መዋቅር በመቅረጽ ረገድ ከፍተኛ ቢሮክራቶች ወሳኝ ሚና ተጫውተዋል፣ እና ብዙዎቹ የ1956 ህገ መንግስትን በማዘጋጀት ላይ ተሳትፈዋል። እውቀታቸው ጠቃሚ ቢሆንም የበላይነታቸው ግን የዴሞክራሲ ተቋማትን እድገት አግዶታል። ከቅኝ አገዛዝ የተወረሰው የቢሮክራሲያዊ አስተሳሰብ ብዙውን ጊዜ አባታዊ እና ህዝባዊ ሉዓላዊነትን የሚቃወም ነበር። በውጤቱም ቢሮክራሲው የፖለቲካ ለውጥ እና የዴሞክራሲ ለውጥን የሚቋቋም ወግ አጥባቂ ኃይል ሆነ። የወታደሩ እየጨመረ የሚሄድ ሚና ለ1956ቱ ሕገ መንግሥት ውድቀት ትልቅ አስተዋጾ ያበረከተው ተቋማዊ ተዋናኝ ወታደር ነው። የፓኪስታን ሕልውና ከመጀመሪያዎቹ ዓመታት ጀምሮ፣ ወታደሩ ራሱን የብሔራዊ ታማኝነት እና መረጋጋት ጠባቂ አድርጎ ይመለከተው ነበር። የወታደራዊ አመራር በተለይም በምዕራብ ፓኪስታን ውስጥ በፖለቲካ አለመረጋጋት እና በሲቪል አመራር ብቃት ማነስ እየተበሳጨ ሄደ። የሠራዊቱ ዋና አዛዥ ጄኔራል አዩብ ካን በዚህ ሂደት ውስጥ ማዕከላዊ ሰው ነበር። ከሲቪል መንግስት ጋር ያለው ግንኙነትnts ብዙውን ጊዜ የተሞላ ነበር፣ እና ቀስ በቀስ እንደ ቁልፍ የፖለቲካ ተጫዋች ብቅ አለ። አዩብ ካን ለፓኪስታን ማህበራዊፖለቲካዊ አውድ የማይስማማ ነው ብሎ ስላመነው ለፓርላማ ዲሞክራሲ ይጠነቀቃል። በእርሳቸው እምነት፣ የማያቋርጥ ቡድንተኝነትና ጠንካራ የፖለቲካ አመራር እጦት የአስተዳደር ሥርዓቱን ለውድቀት የተጋለጠ እንዲሆን አድርጎታል። የ1956ቱ ሕገ መንግሥት እያደገ የመጣውን የወታደር ተጽዕኖ ለመግታት ብዙም አላደረገም። ምንም እንኳን የሲቪል የበላይነት መርህን ቢያስቀምጥም፣ በፖለቲካዊ አለመረጋጋት እና በመንግስት ውስጥ በተደጋጋሚ የሚከሰቱ ለውጦች ወታደሮቹ በመከላከያ፣ በውጭ ጉዳይ ፖሊሲ እና በውስጥ ደኅንነት ላይ ባሉ ቁልፍ የአስተዳደር ዘርፎች ላይ ያላቸውን ተፅእኖ እንዲያሰፋ አስችሏቸዋል። እያደገ የመጣው የወታደሩ ፖለቲካዊ ሚና በ1958 የማርሻል ህግን በመተግበር አብቅቷል፣ ይህም በፓኪስታን የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ ከብዙ ወታደራዊ ጣልቃገብነቶች የመጀመሪያው ነው።የፌዴራል አጣብቂኝ፡ ምስራቅ ከምዕራብ ፓኪስታን ጋር
እኩል ያልሆነው ህብረት እ.ኤ.አ. የችግሩ ዋና አካል በምስራቅ እና በምዕራብ ፓኪስታን መካከል የነበረው ሰፊ የህዝብ ልዩነት ነበር። ምስራቅ ፓኪስታን ከግማሽ በላይ የሚሆነው የፓኪስታን ህዝብ መኖሪያ ነበረች፣ነገር ግን በኢንዱስትሪ ከበለፀገችው ምዕራብ ፓኪስታን ጋር ስትነፃፀር በኢኮኖሚ ረገድ ብዙም አልዳበረችም። ይህ በምስራቃዊ ክንፍ በተለይም ቤንጋሊኛ ተናጋሪዎች መካከል የፖለቲካ እና የኢኮኖሚ መገለል ስሜት ፈጠረ። ሕገ መንግሥቱ እነዚህን ችግሮች ለመፍታት የሞከረው ሁለት ምክር ቤቶችን ያቀፈ ሕግ አውጪ፣ በብሔራዊ ምክር ቤት ተመጣጣኝ ውክልና እና በሴኔት ውስጥ እኩል ውክልና ያለው ነው። ይህ ዝግጅት ለምስራቅ ፓኪስታን በሕዝብ ብዛት ምክንያት በታችኛው ምክር ቤት ውስጥ ተጨማሪ መቀመጫዎችን ቢሰጥም፣ በሴኔት ውስጥ ያለው እኩል ውክልና ለምዕራብ ፓኪስታን እንደ ስምምነት ታይቷል፣ ገዥው ልሂቃን በምስራቅ ፓኪስታን በብዛት በፖለቲካዊ መልኩ እንዳይገለሉ በሚፈሩበትp> ነገር ግን፣ በሴኔት ውስጥ የእኩል ውክልና መገኘት ብቻ የምስራቅ ፓኪስታንን የፖለቲካ ራስን በራስ የማስተዳደር ጥያቄ ለማርካት በቂ አልነበረም። በምስራቅ ፓኪስታን ውስጥ ያሉ ብዙ ሰዎች የፌደራል መንግስት ከመጠን በላይ የተማከለ እና በምዕራብ ፓኪስታን ልሂቃን በተለይም ከፑንጃብ ግዛት በመጡ ሰዎች ቁጥጥር ስር እንደሆነ ይሰማቸዋል። እንደ መከላከያ፣ የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ እና የኢኮኖሚ እቅድ ባሉ ቁልፍ ቦታዎች ላይ የማዕከላዊው መንግስት ቁጥጥር በምስራቅ ፓኪስታን ያለውን የመገለል ስሜት የበለጠ አባብሶታል። ቋንቋ እና የባህል ማንነትየቋንቋው ጉዳይ በፓኪስታን ሁለት ክንፎች መካከል ትልቅ የውጥረት ምንጭ ነበር። በምስራቅ ፓኪስታን ቤንጋሊ የብዙሃኑ የአፍ መፍቻ ቋንቋ ሲሆን በምእራብ ፓኪስታን ግን የኡርዱ ዋነኛ ቋንቋ ነበር። ከነጻነት በኋላ ብዙም ሳይቆይ ኡርዱ ብቸኛ ብሔራዊ ቋንቋ እንዲሆን መወሰኑ በምስራቅ ፓኪስታን ተቃውሞ አስነስቷል፣ ሰዎች እርምጃውን የምዕራብ ፓኪስታን የባህል የበላይነት ለመጫን የተደረገ ሙከራ አድርገው ይመለከቱት ነበር።
የ1956 ሕገ መንግሥት የቋንቋውን ችግር ለመቅረፍ ሞክሯል ኡርዱ እና ቤንጋሊ እንደ ብሄራዊ ቋንቋዎች እውቅና በመስጠት። ሆኖም በሁለቱ ክልሎች መካከል የተፈጠረው ውጥረት ከቋንቋው ጥያቄ የዘለለ ነው። ሕገ መንግሥቱ የምስራቅ ፓኪስታንን ሰፊ የባህል እና የፖለቲካ ቅሬታዎች ለመፍታት አልቻለም፣ ክልላቸው እንደ ምዕራብ ፓኪስታን ቅኝ ግዛት እየተስተዋለ ነው ብለው የሚሰማቸው። በምእራብ ፓኪስታን ልሂቃን የስልጣን ማእከላዊነት ከምሥራቅ ፓኪስታን ኢኮኖሚያዊ ቸልተኝነት ጋር ተዳምሮ የመብት መጓደል ስሜት ፈጥሯል ይህም በኋላ ለመገንጠል ጥያቄ አስተዋፅዖ ያደርጋል። የኢኮኖሚ ልዩነቶች በሁለቱ ክልሎች መካከል ያለው የኢኮኖሚ ልዩነት ውጥረቱን አባባሰው። ምስራቃዊ ፓኪስታን በአብዛኛው የግብርና ገበሬዎች ሲሆኑ ምዕራብ ፓኪስታን በተለይም ፑንጃብ እና ካራቺ በኢንዱስትሪ የበለጸጉ እና በኢኮኖሚ የዳበሩ ነበሩ። ምሥራቃዊ ፓኪስታን ሰፊ የሕዝብ ቁጥር ቢኖራትም ከኢኮኖሚ ሀብትና ከልማት ፈንድ ትንሽ ድርሻ አግኝቷል። የማዕከላዊው መንግስት የኢኮኖሚ ፖሊሲዎች ለምእራብ ፓኪስታን እንደወደዱት ይታዩ ነበር፣ይህም ምስራቅ ፓኪስታን ስልታዊ በሆነ መልኩ እየተበዘበዘ ነው ወደሚለው ግንዛቤ ያመራል። የ1956ቱ ሕገ መንግሥት እነዚህን ኢኮኖሚያዊ ልዩነቶች ለመፍታት ብዙም አላደረገም። የፌዴራል አወቃቀሩን ሲዘረጋ፣ ማዕከላዊ መንግሥት በኢኮኖሚ ዕቅድና በሀብት ክፍፍል ላይ ከፍተኛ ቁጥጥር አድርጓል። የምስራቅ ፓኪስታን መሪዎች ለበለጠ የኢኮኖሚ ራስን በራስ የማስተዳደር ደጋግመው ጠይቀዋል ነገር ግን ጥያቄዎቻቸው በማዕከላዊው መንግስት ችላ ተብለዋል። ይህ የኢኮኖሚ መገለል በምስራቅ ፓኪስታን ውስጥ እያደገ ለመጣው የብስጭት ስሜት አስተዋፅዖ አድርጓል እና በመጨረሻም የነጻነት ጥያቄ መሰረት ጥሏል።እስላማዊ ድንጋጌዎች እና ዓለማዊ ምኞቶች
ሴኩላሪዝምን እና እስላማዊነትን ማመጣጠን የ1956ቱን ሕገ መንግሥት ለማርቀቅ ከተጋረጡት ፈተናዎች አንዱ የእስልምና መንግሥት በመንግሥት ውስጥ ያለው ሚና ጥያቄ ነበር። የፓኪስታን ምስረታ ለሙስሊሞች የትውልድ ሀገርን በማቅረብ ላይ የተመሰረተ ነበር, ነገር ግን ሀገሪቱ s መሆን አለባት በሚለው ላይ ከፍተኛ ክርክር ነበር.ኢኩላር ወይም ኢስላማዊ መንግሥት። የሀገሪቱ የፖለቲካ መሪዎች ለሴኩላር፣ ዲሞክራሲያዊ መንግስት በሚሟገቱ እና ፓኪስታን በእስልምና ህግ እንድትመራ በሚፈልጉ መካከል ተከፋፍለዋል። እ.ኤ.አ. ይህ አባባል ዓለማዊ የዴሞክራሲ መርሆዎችን ከመንግሥት ሃይማኖታዊ ማንነት ጋር ለማመጣጠን ያለውን ፍላጎት ያሳያል። እ.ኤ.አ. እንዲሁም ሕጎች ከእስልምና መርሆች ጋር የተጣጣሙ መሆናቸውን ለማረጋገጥ መንግሥትን የሚመክር የእስልምና ርዕዮተ ዓለም ምክር ቤት ማቋቋምን የመሳሰሉ በርካታ ኢስላማዊ ድንጋጌዎችን አካትቷል። ነገር ግን ሕገ መንግሥቱ የሸሪዓን ሕግ አልደነገገም ወይም የእስልምና ሕግ የሕግ ሥርዓት መሠረት አላደረገም። ይልቁንም በኢስላማዊ እሴቶች የተደገፈ ነገር ግን በሃይማኖት ህግ የማይመራ ዘመናዊ ዲሞክራሲያዊ መንግስት ለመፍጠር ጥረት አድርጓል። የሃይማኖት ብዙነት እና አናሳ መብቶች እ.ኤ.አ. ሂንዱዎችን፣ ክርስቲያኖችን እና ሌሎችን ጨምሮ አናሳ ሃይማኖቶች እምነታቸውን በነጻነት የመከተል መብት ተሰጥቷቸዋል። ሕገ መንግሥቱ ሃይማኖትን መሠረት ያደረገ አድልኦን ይከለክላል፣ ሁሉም ዜጎች ሃይማኖታቸው ምንም ይሁን ምን በሕግ ፊት እኩል መሆናቸውን አረጋግጧል። ይህ በእስላማዊ ማንነት እና በሃይማኖታዊ ብዝሃነት መካከል ያለው የማመጣጠን ተግባር የፓኪስታንን ማህበረሰብ ውስብስብነት አንፀባርቋል። ሀገሪቱ የብዙሀን ሙስሊም ብቻ ሳይሆን ጉልህ የሆኑ አናሳ ሀይማኖቶች የሚኖሩባት ነበረች። የሕገ መንግሥቱ አራማጆች የአገሪቱን ኢስላማዊ ባህሪ በመጠበቅ አናሳ መብቶችን ማስጠበቅ እንደሚያስፈልግ ጠንቅቀው ያውቃሉ። ነገር ግን የእስልምና ድንጋጌዎችን ማካተት እና ፓኪስታን እንደ እስላማዊ ሪፐብሊክ ማወጃቸው አናሳ ሀይማኖቶች ላይ ስጋት ስላሳደረባቸው እነዚህ ድንጋጌዎች ወደ መድልዎ ወይም የእስልምና ህግ ሊተገበሩ ይችላሉ ብለው ፈሩ። የ1956ቱ ሕገ መንግሥት በተለያዩ ሃይማኖታዊ ማህበረሰቦች መካከል አብሮ የመኖር ማዕቀፍ ለመፍጠር ቢሞክርም፣ በመንግስት እስላማዊ ማንነት እና የአናሳ መብቶች ጥበቃ መካከል ያለው ውጥረት በፓኪስታን ሕገ መንግሥታዊ ልማት ውስጥ አከራካሪ ጉዳይ ሆኖ ይቀጥላል።መሰረታዊ መብቶች እና ማህበራዊ ፍትህ
ማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ መብቶች የ1956ቱ ሕገ መንግሥት የመሠረታዊ መብቶችን በተመለከተ ዝርዝር ምዕራፍ ያካተተ ሲሆን ይህም እንደ የመናገር ነፃነት፣ የመሰብሰብ ነፃነት እና የሃይማኖት ነፃነት ያሉ የዜጎች መብቶችን ያረጋግጣል። የሥራ መብትን፣ የትምህርት መብትን እና የንብረት ባለቤትነት መብትን ጨምሮ የማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ መብቶችን አቅርቧል።እነዚህ ድንጋጌዎች የፓኪስታን ፍትሃዊ እና ፍትሃዊ ማህበረሰብ ለመፍጠር ያላትን ቁርጠኝነት የሚያንፀባርቁ ነበሩ። ህገ መንግስቱ በሀገሪቱ እየተጋረጡ ያሉ ማህበራዊና ኢኮኖሚያዊ ተግዳሮቶችን ማለትም ድህነትን፣ መሃይምነትን እና ስራ አጥነትን ለመፍታት ያለመ ነው። ነገር ግን በ1950ዎቹ ፓኪስታን ላይ በደረሰው የፖለቲካ አለመረጋጋት እና ኢኮኖሚያዊ ችግሮች የእነዚህ መብቶች ተግባራዊነት እንቅፋት ሆኖበታል።
በተግባር ሲታይ የመሠረታዊ መብቶች ጥበቃው ብዙውን ጊዜ መንግሥት የሕግ የበላይነትን ለማስከበር ባለመቻሉ ይጎዳል። በተለይ በፖለቲካዊ ቀውስ ወቅት ፖለቲካዊ ጭቆና፣ ሳንሱር እና የሃሳብ ልዩነትን ማፈን የተለመደ ነበር። የዳኝነት አካሉ ምንም እንኳን መደበኛ ነጻ ቢሆንም ስልጣኑን ማስከበር እና የዜጎችን መብት ከአስፈጻሚው እና ከወታደራዊ ስልጣኑ አንጻር ማስከበር አልቻለም።
የመሬት ማሻሻያ እና የኢኮኖሚ ፍትህ በ1956 የወጣው ሕገ መንግሥት ለመፍታት ከሞከረው ማኅበራዊ ጉዳዮች አንዱ የመሬት ማሻሻያ ነው። ፓኪስታን፣ ልክ እንደ አብዛኛው ደቡብ እስያ፣ እጅግ በጣም እኩል ባልሆነ የመሬት ክፍፍል ተለይታ ነበር፣ ትላልቅ ይዞታዎች በትናንሽ ልሂቃን እና በሚሊዮኖች የሚቆጠሩ መሬት አልባ ገበሬዎች ያሏት። በጥቂት የመሬት ባለቤቶች እጅ ውስጥ ያለው የመሬት ክምችት ለኢኮኖሚ ልማት እና ለማህበራዊ ፍትህ ትልቅ እንቅፋት ተደርጎ ይወሰድ ነበር ህገ መንግስቱ የመሬት ማሻሻያዎችን ለገበሬው ለማከፋፈል እና ሰፊ ርስት ለመከፋፈል ያለመ ነው። ይሁን እንጂ የእነዚህ ማሻሻያ ትግበራዎች አዝጋሚ እና ከፍተኛ ተቃውሞ ገጥሟቸው ከነበሩት ልሂቃን, ብዙዎቹ በመንግስት እና በቢሮክራሲው ውስጥ ኃይለኛ ቦታዎችን ይዘው ነበር. ትርጉም ያለው የመሬት ማሻሻያ ባለማድረግ ለገጠር ድህነት እና እኩልነት በተለይም በምዕራብ ፓኪስታን እንዲቀጥል አስተዋጽኦ አድርጓል።የ1956 ሕገ መንግሥት ውድቀት፡ አፋጣኝ ምክንያቶች
የፖለቲካ አለመረጋጋት እና ቡድንተኝነት በ1950ዎቹ መገባደጃ ላይ ፓኪስታን ከባድ የፖለቲካ አለመረጋጋት እያጋጠማት ነበር። በመንግስት ውስጥ ያለው ተደጋጋሚ ለውጥ፣ በፖለቲካ ፓርቲዎች ውስጥ ያለው ቡድንተኝነት እና የተረጋጋ የፖለቲካ አመራር አለመኖር crየግርግር ስሜት በላ። ገዥው የሙስሊም ሊግ በተለያዩ ቡድኖች ተከፍሎ ነበር፣ እና እንደ ምስራቅ ፓኪስታን አዋሚ ሊግ እና በምዕራብ ፓኪስታን ሪፐብሊካን ፓርቲ ያሉ አዳዲስ የፖለቲካ ፓርቲዎች ብቅ አሉ። የፖለቲካ መደብ ማስተዳደር አለመቻሉ ህዝቡ በዲሞክራሲያዊ ሂደቱ ላይ ያለውን እምነት በሚገባ ሸርቧል። በፖለቲከኞች መካከል ያለው ሙስና፣ ብቃት ማነስ እና የግል ፉክክር የመንግስትን ህጋዊነት አዳክሟል። የ1956ቱ ሕገ መንግሥት የተረጋጋ የአስተዳደር ማዕቀፍ እንዲኖር የተነደፈው በዚህ የፖለቲካ ውዥንብር ውስጥ በብቃት መሥራት አልቻለም። የኢኮኖሚ ቀውስ በ1950ዎቹ መገባደጃ ላይ ፓኪስታን ለከፋ የኢኮኖሚ ቀውስ ገጥሟት ነበር። የሀገሪቱ ኢኮኖሚ የእድገት ፈተናዎችን ለመቋቋም እየታገለ ነበር, እና ሰፊ ድህነት እና ስራ አጥነት ነበር. በምስራቅ እና በምዕራብ ፓኪስታን መካከል ያለው የኢኮኖሚ ልዩነት በሁለቱ ክልሎች መካከል ያለውን የፖለቲካ ውጥረት አባብሶታል፣ እናም የማዕከላዊው መንግስት እነዚህን ልዩነቶች ለመፍታት ባለመቻሉ ቅሬታን አባባሰው። የኢኮኖሚ ችግሮች መንግስት ማህበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ፍትህን ለማስፈን የገባውን ቃል ለመፈጸም ያለውን አቅም አሳጥቶታል። የመሬት ማሻሻያ፣ የኢንዱስትሪ ልማት እና የድህነት ቅነሳ መርሃ ግብሮች በደንብ አልተተገበሩም ወይም ውጤታማ አልነበሩም። መንግሥት አገሪቱን እያጋጠማት ያለውን የኢኮኖሚ ችግር ለመፍታት አለመቻሉ ህጋዊነትን ይበልጥ አዳከመው። የ1958 ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት እ.ኤ.አ. በጥቅምት 1958 የጦሩ ዋና አዛዥ ጄኔራል አዩብ ካን ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት አደረገ፣ የ1956ቱን ህገ መንግስት በመሻር እና ማርሻል ህግ አውጥቷል። መፈንቅለ መንግስቱ የፓኪስታን የፓርላማ ዲሞክራሲ የመጀመሪያ ሙከራ ማብቃቱን እና የረዥም ጊዜ የወታደራዊ አገዛዝ ጅምር ነው። አዩብ ካን መፈንቅለ መንግስቱ ትክክል እንዳልሆነ በመግለጽ የሀገሪቱ የፖለቲካ ስርአት ስራ አልባ ሆኗል እና ወታደራዊው ስርዓት እና መረጋጋትን ወደነበረበት መመለስ የሚችለው ብቸኛው ተቋም ነው ሲል ተከራክሯል። የፖለቲካ አመራሩን በብቃት ማነስ፣ በሙስና እና በቡድንተኝነት በመክሰስ የፖለቲካ ስርዓቱን ይበልጥ ቀልጣፋና የህዝብን ፍላጎት የሚያሟላ ለማድረግ እንደሚያሻሽለው ቃል ገብቷል። ብዙ ፓኪስታናውያን በፖለቲካ መደብ ተስፋ ስለቆረጡ እና ወታደሩን እንደ ማረጋጋት ኃይል ስለሚቆጥሩ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስቱ ከፍተኛ ተቀባይነት ነበረው። ይሁን እንጂ የማርሻል ሕግ መውጣቱ በፓኪስታን የፖለቲካ ታሪክ ውስጥ ትልቅ ለውጥ ያመጣ ሲሆን ይህም ለወደፊት ወታደራዊ ጣልቃገብነቶች አርአያ በመሆን የዴሞክራሲ ተቋማትን እድገት የሚጎዳ ነው።የ1956 ሕገ መንግሥት የረጅም ጊዜ ተፅዕኖ
ምንም እንኳን የ1956ቱ ሕገ መንግሥት አጭር ቢሆንም፣ ትሩፋቱ በፓኪስታን ፖለቲካዊ እና ሕገ መንግሥታዊ ዕድገት ላይ ተጽዕኖ ማሳደሩን ቀጥሏል። ለመፍታት የፈለጋቸው አብዛኞቹ ጉዳዮች፣ ለምሳሌ በእስልምና እና በሴኩላሪዝም መካከል ያለው ሚዛን፣ በምስራቅ እና በምዕራብ ፓኪስታን መካከል ያለው ግንኙነት እና በፖለቲካ ውስጥ ያለው የወታደር ሚና የፓኪስታን የፖለቲካ ንግግር ዋና ማዕከል ሆነው ቀጥለዋል። በ1973 ሕገ መንግሥት ላይ ተጽዕኖ የ1956ቱ ሕገ መንግሥት ለ1973ቱ ሕገ መንግሥት መሠረት ጥሏል፣ ዛሬም በሥራ ላይ ውሏል። በ1956ቱ ሕገ መንግሥት የተቋቋሙት አብዛኞቹ መርሆችና አወቃቀሮች፣ ለምሳሌ ፌደራሊዝም፣ ፓርላሜንታሪ ዴሞክራሲ፣ እና የመሠረታዊ መብቶች ጥበቃ ወደ 1973 ዓ.ም. ነገር ግን ከ1956ቱ ሕገ መንግሥት ውድቀት የተማሩት ትምህርት፣ በተለይ የተጠናከረ የሥራ አስፈጻሚና የፖለቲካ መረጋጋት አስፈላጊነት፣ በ1973 ሕገ መንግሥት መራቀቅ ላይም ተፅዕኖ አሳድሯል። ለፌዴራሊዝም እና ራስን በራስ የማስተዳደር ትምህርት እ.ኤ.አ. የ1956ቱ ሕገ መንግሥት ልምድ በፌዴራሊዝም ላይ በተለይም የምስራቅ ፓኪስታን መገንጠል እና ባንግላዲሽ በ1971 መፈጠርን ተከትሎ በተከሰቱት ክርክሮች ላይ በኋላ ላይ ያሳውቃል። በ1973 የወጣው ሕገ መንግሥት ያልተማከለ የፌዴራል አወቃቀሩን አስተዋውቋል፣ ከፍተኛ ሥልጣኑም ለክልሎች ተሰጥቷል። ይሁን እንጂ በማዕከላዊ መንግሥት እና በክፍለግዛቶች መካከል በተለይም እንደ ባሎቺስታን እና ኸይበር ፓክቱንክዋ ባሉ ክልሎች መካከል ያለው ውጥረት የፓኪስታን የፖለቲካ ሥርዓት ዋነኛ ጉዳይ ሆኖ ቀጥሏል። በመንግስት ውስጥ ያለው የእስልምና ሚና እ.ኤ.አ. በ1973 የወጣው ህገ መንግስት የመንግስትን ኢስላማዊ ባህሪ ይዞ ቢቆይም፣ ኢስላማዊ ማንነትን ከዲሞክራሲያዊ መርሆዎች ጋር በማመጣጠን እና የአናሳዎች መብቶችን በማስጠበቅ ረገድ ቀጣይ ተግዳሮቶች አጋጥመውታል።የፓኪስታንን እስላማዊ ማንነት ከዴሞክራሲ፣ ሰብአዊ መብቶች እና ብዝሃነት ጋር ያለውን ቁርጠኝነት እንዴት ማስታረቅ ይቻላል የሚለው ጥያቄ የአገሪቱ የፖለቲካ እና የሕገመንግስታዊ እድገት ዋና ጉዳይ ሆኖ ቀጥሏል።