ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ, ਜੋ ਸਤੰਬਰ 1980 ਤੋਂ ਅਗਸਤ 1988 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਅਤੇ ਖੂਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਖੇਤਰੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਸਨ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ਾਮਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਬਲਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਏ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੀਤੀਆਂ, ਗਠਜੋੜਾਂ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ: ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦੁਸ਼ਮਣੀ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਡੂੰਘੇ ਸਿਆਸੀ, ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪਈਆਂ ਹਨ। ਈਰਾਨ, 1979 ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਵੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ, ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਬਾਥ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਇਰਾਕ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਸ਼ੱਟ ਅਲਅਰਬ ਜਲ ਮਾਰਗ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਵਾਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਝਗੜੇ ਦੇ ਹੋਰ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਸੀ। ਈਰਾਨ, ਆਪਣੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੀਆ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਤੇ ਇਰਾਕ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਲੀਨ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਰਬ ਅਤੇ ਸੁੰਨੀਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ, ਇੱਕ ਟਕਰਾਅ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ 1979 ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਪੱਛਮੀਪੱਖੀ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਬੇਦਖਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ, ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਵੀਂ ਈਰਾਨੀ ਸਰਕਾਰ, ਆਪਣੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਇਸਲਾਮਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ, ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਬਾਥਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਸਿੱਧਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਸੱਦਾਮ, ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਆ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਬਾਦੀ ਸ਼ੀਆ ਹੈ, ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਰਾਨ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ। ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗਮ ਨੇ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਅਟੱਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ

ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਖਾੜੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਸਮੇਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਰਬ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਇਰਾਕ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੋਸ਼ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਫੈਲਣ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਲਈ ਯੁੱਧ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਰਬ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁੰਨੀ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਨੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਸ਼ੀਆ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਬਲਵਰਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨੀਸ਼ੀਆ ਪਾੜਾ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਰਾਨ ਲਈ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੇ ਇਸਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਰਬ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਲੱਗਥਲੱਗ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਨੂੰ ਸੀਰੀਆ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ, ਹਾਫੇਜ਼ ਅਲਅਸਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਥਿਸਟ ਰਾਜ, ਜਿਸਦਾ ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਾਥਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਤਣਾਅ ਸੀ। ਇਹ ਈਰਾਨਸੀਰੀਆ ਗਠਜੋੜ ਖੇਤਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੀਰੀਅਨ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ।

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ 1981 ਵਿੱਚ ਖਾੜੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕੌਂਸਲ (GCC) ਦਾ ਗਠਨ ਸੀ। GCC, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਕੁਵੈਤ, ਬਹਿਰੀਨ, ਕਤਰ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਅਤੇ ਓਮਾਨ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਈਰਾਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਮੁਢਲਾ ਉਦੇਸ਼ ਖਾੜੀ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਰਾਜਤੰਤਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧੇਰੇ ਖੇਤਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜੋ ਈਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਇਰਾਕੀ ਹਮਲੇ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਸਨ।

GCC ਦੇ ਗਠਨ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪੜਾਅ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੰਗਠਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ। ਫਿਰ ਵੀ, GCC ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ।

ਯੁੱਧ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਲੇਬਨਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਆ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਲਈ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਉਭਰਿਆ। ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ, ਲੇਬਨਾਨ ਉੱਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ 1982 ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਗਠਿਤ ਇੱਕ ਸਮੂਹ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਹਿਰਾਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਲੇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤਕ ਕੈਲਕੂਲਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਖੇਤਰੀ ਗਠਜੋੜ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅਸਥਿਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀਲੇਬਨਾਨੀਫਲਸਤੀਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।

ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ।ਅਰਬ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ। ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਇਹ ਨੈੱਟਵਰਕ, ਸੀਰੀਆ ਤੋਂ ਯਮਨ ਤੱਕ, ਸਮਕਾਲੀ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਪਰੇ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕੋਈ ਵੀ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਝਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਬੰਧਕ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੁੱਧ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਐਸਐਸਆਰ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖਵੱਖ ਡਿਗਰੀਆਂ ਤੱਕ ਇਰਾਕ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਖਿੱਚਿਆ ਪਾਇਆ।

ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਰਾਕ ਵੱਲ ਝੁਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਈਰਾਨੀ ਜਿੱਤ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅਸਥਿਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ। ਇਸ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਨੇ ਬਦਨਾਮ ਟੈਂਕਰ ਯੁੱਧ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਕੁਵੈਤੀ ਤੇਲ ਟੈਂਕਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਾਜ਼ੋਸਾਮਾਨ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ, ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਝੁਕਾਇਆ। ਇਹ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਅਮਰੀਕੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਵੀ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਦੇ ਉਤਰਾਅਚੜ੍ਹਾਅ ਵਾਲੇ ਰੁਖ ਅਤੇ ਵੱਖਵੱਖ ਅਰਬ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਕਾਰਨ ਬਗਦਾਦ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਸਨ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਮਾਸਕੋ ਸਾਵਧਾਨ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੱਖਣਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਜਾਂ ਮੱਧ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਥੀਏਟਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਘਟੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ।

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਗਲੋਬਲ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਤੇਲ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦਕ ਹਨ, ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੇਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਆਈਆਂ। ਖਾੜੀ ਖੇਤਰ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ, ਨੇ ਟੈਂਕਰਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਇਰਾਕੀ ਦੋਵਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਟੈਂਕਰ ਯੁੱਧ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਅਪਾਹਜ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਤੇਲ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਰੂਟਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਰਾਅਚੜ੍ਹਾਅ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਾਪਾਨ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਤੇਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਅ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮਾਰਗਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਵਧੇ ਹੋਏ ਯਤਨ ਹੋਏ। ਇਸਨੇ ਖਾੜੀ ਦੇ ਫੌਜੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਤੇਲ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਲੇਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਕਾਸ ਜਿਸਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹੋਣਗੇ।

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤੀ 'ਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੌਦੇ ਲਈ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਪਰ ਇਹ ਯਤਨ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਬੇਅਸਰ ਰਹੇ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥੱਕ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਈ ਅਸਫਲ ਫੌਜੀ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1988 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਤੇ 598 ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਜੰਗਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਜੰਗ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਜਾਂ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ ਨੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਯੁੱਧ ਦੀ ਲੰਮੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਟਕਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਖਲ ਦੇਣ ਲਈ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ 1988 ਵਿੱਚ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗੂੰਜਦੇ ਰਹੇ। ਇਰਾਕ ਲਈ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਿਆ, 1990 ਵਿੱਚ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਕੁਵੈਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਨਵੇਂ ਤੇਲ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼. ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜੋ 2003 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਇਰਾਨ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਬੀਜੇ ਗਏ ਸਨ।

ਇਰਾਨ ਲਈ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਈਰਾਨੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਸਵੈਨਿਰਭਰਤਾ, ਫੌਜੀ ਵਿਕਾਸ, ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਬਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ 'ਤੇ ਫੋਕਸ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਟਕਰਾਅ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾe ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 1988 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਏਅਰਲਾਈਨਰ ਨੂੰ ਡੇਗਣ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਧ ਗਈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਵੀ ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਸੰਜੀਦਾ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ, ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਕਥਾਮ, ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਿਆ।

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਪੂਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜਿਆ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਗਲੋਬਲ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ, ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵ ਕੂਟਨੀਤਕ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ। ਟਕਰਾਅ ਨੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਸ ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਖੋਜ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਜਾਂਚ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤੀ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਫੌਜੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਯੂ.ਐਸ. ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ: ਕੰਪਲੈਕਸ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਡਾਂਸ

ਜਿਵੇਂਜਿਵੇਂ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਝਿਜਕ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਮਲ ਪਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਈਰਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਿਹਾ ਸੀ, 1979 ਦੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੇ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟਣ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾਇਰਾਨ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਤਰੇੜ ਆ ਗਈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿੱਧੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਈਰਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪੱਛਮੀ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ, ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਯੂ.ਐਸ.ਗੱਠਜੋੜ ਵਾਲੇ ਰਾਜਤੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਦੇ ਇਸ ਦੇ ਸੱਦੇ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਰੋਕਥਾਮ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਰਾਕ ਵੱਲ ਹੌਲੀਹੌਲੀ ਪਰ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਝੁਕਾਅ ਹੋਇਆ। ਰੀਗਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ 1984 ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਦੇ ਨਾਲ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ 17 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੁੱਧ ਦੇ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲ ਸੀ। ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਯੂਐਸ ਨੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਸਹਾਇਤਾ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਗੁਪਤ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਇਮੇਜਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਨੀਤੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ ਅਣਡਿੱਠ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵੀ ਟੈਂਕਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਪਟਕਰਾਅ ਜੋ ਕਿ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਟੈਂਕਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। 1987 ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੁਵੈਤ ਦੇ ਕਈ ਟੈਂਕਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੁਵੈਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੇਲ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਕੁਵੈਤੀ ਟੈਂਕਰਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਝੰਡੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਕੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਕਰਕੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਯੂਐਸ ਨੇਵੀ ਨੇ ਈਰਾਨੀ ਬਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ, ਅਪ੍ਰੈਲ 1988 ਵਿੱਚ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੇਇੰਗ ਮੈਂਟਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਯੂਐਸ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਲ ਸੈਨਾ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਿੱਧੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੇ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਯੂ.ਐਸ. ਦੁਆਰਾ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੋਂ ਤੇਲ ਦੇ ਮੁਕਤ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਨੀਤੀ ਜਿਸ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਣਗੇ।

ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ: ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨਾ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਯੂਐਸਐਸਆਰ ਦੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਸਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਬ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਯੁੱਧ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਵਧਾਨ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ, ਇਰਾਕ, ਇਸਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਹਿਯੋਗੀ, ਜਾਂ ਇਰਾਨ, ਇੱਕ ਗੁਆਂਢੀ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਲੰਮੀ ਸਰਹੱਦ ਸਾਂਝੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੋਵੀਅਤ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਹੌਲੀਹੌਲੀ ਇਰਾਕ ਵੱਲ ਝੁਕ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਯੁੱਧ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਮਾਸਕੋ ਨੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਯੁੱਧ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਬਗਦਾਦ ਨੂੰ ਟੈਂਕਾਂ, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਸਮੇਤ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਟਰੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਯੂਐਸਐਸਆਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨ ਸੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।

ਸੋਵੀਅਤਾਂ ਨੇ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕੀਵਿਸਤਾਰ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇੱਕ ਮੌਕੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਸੇਂਟ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਗਣਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਚਿੰਤਤ ਸਨ।ਰਾਲ ਏਸ਼ੀਆ, ਜੋ ਇਰਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਨ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਯੂਐਸਐਸਆਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੋਸ਼ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਸੀ।

ਗੈਰਗਠਬੰਧਨ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ

ਜਦੋਂ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਆਪਣੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ, ਵਿਆਪਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰਗਠਜੋੜ ਅੰਦੋਲਨ (NAM), ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। NAM, ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪਾਵਰ ਬਲਾਕ ਨਾਲ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੱਠਜੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੱਖਣਦੱਖਣ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਜੰਗ ਦੇ ਅਸਥਿਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਸੀ। NAM ਦੇ ਕਈ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ, ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਹੱਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰਵਿਚੋਲਗੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।

NAM ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਸਾਊਥ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਮੂਹ ਦੇ ਵਿਚੋਲਗੀ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਟਕਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਬਾਰੇ ਵੱਧ ਰਹੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਬਹੁਪੱਖੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ।

ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਤੇਲ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਊਰਜਾ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਤੇਲ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤਕ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤੇਲਨਿਰਭਰ ਅਰਥਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ। ਰਿਫਾਇਨਰੀਆਂ, ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਟੈਂਕਰਾਂ ਸਮੇਤ ਤੇਲ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਆਮ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ।

ਇਰਾਕ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਆਪਣੇ ਯੁੱਧ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਤੇਲ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੱਟ ਅਲਅਰਬ ਜਲ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ, ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਤੇਲ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਲਈ ਬਦਲਵੇਂ ਰਸਤੇ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਈਰਾਨ, ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਦੋਵਾਂ ਵਜੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਰਾਕ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਤੇਲ ਵਿਘਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇਲ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵੱਖੋਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਯੂ.ਐੱਸ., ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤੇਲ ਟੈਂਕਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਜਲ ਸੈਨਾ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।

ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼, ਜੋ ਖਾੜੀ ਦੇ ਤੇਲ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹਨ, ਵੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਯੂਰਪੀਅਨ ਭਾਈਚਾਰਾ (ਈਸੀ), ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ (ਈਯੂ) ਦਾ ਪੂਰਵਗਾਮੀ, ਨੇ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਇੱਕਲੇ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਕਲਪਕ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਸਾਗਰ ਵਰਗੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੇ ਯਤਨ ਹੋਏ।

ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨ (OPEC) ਨੇ ਵੀ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਤੋਂ ਤੇਲ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਕਾਰਨ ਓਪੇਕ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕੋਟੇ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਕਿਉਂਕਿ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਕੁਵੈਤ, ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਤੇਲ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੁੱਧ ਨੇ OPEC ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੰਡ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਇਰਾਕ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਨਿਰਪੱਖ ਜਾਂ ਇਰਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦ ਰਹੇ ਸਨ।

ਲੜਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਲਾਗਤਾਂ

ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵਾਂ ਲਈ, ਯੁੱਧ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਖਰਚੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਇਰਾਕ, ਅਰਬ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਨਾਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲਾਗਤ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੇ ਮਾਲੀਏ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਰਾਕ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਤਬਾਹੀ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਕਰਜ਼ਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1990 ਵਿੱਚ ਕੁਵੈਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਣਾ ਪਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਹੱਦ ਤੱਕ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੇਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਖੋਮੇਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਤਪੱਸਿਆ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ, ਯੁੱਧ ਬਾਂਡਾਂ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਤੇਲ ਨਿਰਯਾਤ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੁਆਰਾ ਆਰਥਿਕ ਸਵੈਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਫੌਜੀਉਦਯੋਗਿਕ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੱਧ ਦਾ ਨਾਟਕੀ ਫੌਜੀਕਰਨ ਸੀ।dle ਈਸਟ. ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵੇਂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਹਰੇਕ ਪੱਖ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦੇ ਸਨ। ਇਰਾਕ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਫੌਜੀ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਆਯਾਤਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਈਰਾਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੂਟਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਅਲੱਗਥਲੱਗ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ, ਚੀਨ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਸੌਦੇ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗੁਪਤ ਖਰੀਦਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਰਾਨਕੰਟਰਾ ਅਫੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਯੁੱਧ ਨੇ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਾੜੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜੀ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਕੁਵੈਤ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਕਸਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਤੋਂ ਸੰਭਾਵੀ ਖਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ (WMD) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਾਤਮੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ। ਇਰਾਕ ਦੁਆਰਾ ਰਸਾਇਣਕ ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਵਾਰਵਾਰ ਵਰਤੋਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਈ ਦੀ ਗੈਸ ਅਤੇ ਨਰਵ ਏਜੰਟ, ਦੋਵਾਂ ਈਰਾਨੀ ਫੌਜੀ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘਿਨਾਉਣੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 1925 ਜਿਨੇਵਾ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਸਮੇਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ, ਯੁੱਧ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ, ਇਰਾਕ ਦੁਆਰਾ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ ਜਵਾਬਦੇਹ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਇਸ ਅਸਫਲਤਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ। ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਬਕ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ 2003 ਦੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਡਬਲਯੂ.ਐੱਮ.ਡੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਣਾਂ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਮੁੜ ਉਭਰਨਗੇ।

ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਗੈਰਰਾਜ ਐਕਟਰ

ਯੁੱਧ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਤੀਜਾ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਜੋਂ ਗੈਰਰਾਜੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਉਭਾਰ ਸੀ। ਈਰਾਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੇਬਨਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ, ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗੈਰਰਾਜੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ, ਲੇਬਨਾਨੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨਾਲ ਵਾਰਵਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਈਰਾਨ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਥੰਮ ਬਣ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਫੌਜੀ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਅਸਮਮਿਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਇਹ ਰਣਨੀਤੀ ਈਰਾਨ ਦੁਆਰਾ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੀਰੀਅਨ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਯਮਨ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਈਰਾਨੀਸਮਰਥਿਤ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ।

ਕੂਟਨੀਤਕ ਨਤੀਜੇ ਅਤੇ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤਮ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 1988 ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਿੱਚ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਾ ਮਤਾ 598, ਜੁਲਾਈ 1987 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵੱਲ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ, ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਫਸੇ ਹੋਏ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਤਾਂ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਧੂ ਲੜਾਈ ਲੱਗ ਗਈ।

ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਲੜਾਕੂਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਦਲਾਲ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਅਟੱਲ ਰਹੇ, ਹਰ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜੰਗ ਉਦੋਂ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥੱਕ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਫੌਜੀ ਲਾਭ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥਾ ਨੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਹੁਪੱਖੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ। ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ, ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ, ਵਿਆਪਕ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੂਟਨੀਤਕ ਯਤਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਚਨਬੱਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਇਸਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪੜਾਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੱਠਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ, ਆਰਥਿਕ ਰਿਕਵਰੀ ਦੇ ਯਤਨਾਂ, ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਕਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।licts. ਇਰਾਕ, ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ, ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਹਮਲਾਵਰ ਖੇਤਰੀ ਅਦਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ। ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ, ਵਧ ਰਹੇ ਆਰਥਿਕ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, 1990 ਵਿੱਚ ਕੁਵੈਤ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਖਾੜੀ ਜੰਗ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਅਲੱਗਥਲੱਗ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਨੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਸਥਿਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਰਬ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਦਰਾੜ ਨੂੰ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਅਰਬ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।

ਈਰਾਨ ਲਈ, ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਮਿਆਦ ਇਸਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਈਰਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗਥਲੱਗ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਅਤੇ ਗੈਰਰਾਜੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਰਣਨੀਤਕ ਸਬਰ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ। ਇਹ ਰਣਨੀਤੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲਾਭਅੰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਈਰਾਨ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੇਬਨਾਨ, ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ।

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ। ਜੰਗ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਨੀਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਕਾਰਟਰ ਸਿਧਾਂਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਲਈ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰੇਗੀ।

ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਬਕ ਵੀ ਸਿੱਖੇ ਹਨ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਇਰਾਕ ਲਈ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਰਥਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਰਾਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੀ, ਆਖਰਕਾਰ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਖਤਰੇ ਵਜੋਂ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 2003 ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਅਣਇੱਛਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ। ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ।

ਈਰਾਨ ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ: ਅਸਮਿਤ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਈਰਾਨ ਦਾ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਬਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਬਨਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਈਰਾਨ ਨੇ ਲੇਬਨਾਨ ਉੱਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਜਲਦੀ ਹੀ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗੈਰਰਾਜੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ, ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ।

ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਇਰਾਕ, ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਯਮਨ ਸਮੇਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੀਆ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਮਦਰਦ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ, ਈਰਾਨ ਸਿੱਧੇ ਫੌਜੀ ਦਖਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਅਸਮਿਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 2003 ਵਿੱਚ ਯੂਐਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਰ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ।

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੇਤਰੀ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨਾਟਕੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ 2003 ਵਿੱਚ ਸੱਦਾਮ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਰਾਨ ਦੇ ਇਰਾਕ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਇਰਾਕ ਈਰਾਨ ਦਾ ਕੱਟੜ ਦੁਸ਼ਮਣ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਬੇਰਹਿਮ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੜਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੱਦਾਮ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਨਾਲ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਖਲਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਇਰਾਨ ਜਲਦੀ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਸਦਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਡੂੰਘਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀਸ਼ੀਆ ਆਬਾਦੀ, ਸੱਦਾਮ ਦੇ ਸੁੰਨੀਪ੍ਰਭਾਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰਹੀ, ਨੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਈਰਾਨ, ਖੇਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ੀਆ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਰਾਕ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸ਼ੀਆ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਦਾਵਾ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਈ ਸੁਪਰੀਮ ਕੌਂਸਲ (ਐਸਸੀਆਈਆਰਆਈ) ਵਰਗੇ ਸਮੂਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਈਰਾਨ ਨੇ ਵੱਖਵੱਖ ਸ਼ੀਆ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਦਾ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬਗਾਵਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ (ISIS) ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।

ਅੱਜ, ਇਰਾਕ ਈਰਾਨ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਥੰਮ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਰਾਕ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਰਸਮੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੀਆ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਦੁਆਰਾ। ਇਸ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਆਪਕ ਭੂਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਮਿਲਟਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀ 'ਤੇ ਜੰਗ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਇਰਾਕ ਵੱਲੋਂ ਈਰਾਨੀ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਆਬਾਦੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੀ ਗੈਸ, ਸਰੀਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਕ ਏਜੰਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂs ਦੁਆਰਾ ਇਰਾਕ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਇਰਾਕ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵੱਲ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚੁੱਪ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਗੈਰਪ੍ਰਸਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਦੂਰਗਾਮੀ ਨਤੀਜੇ ਸਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਇਹਨਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਸਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ (WMD), ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਧੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1925 ਜਿਨੀਵਾ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ, ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ।

ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੈਮੀਕਲ ਵੈਪਨਜ਼ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ (CWC) ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸਮੇਤ ਗੈਰਪ੍ਰਸਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਯੁੱਧ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੇ WMDs ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਬਹਿਸਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 2003 ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਦੇ ਸ਼ੱਕੀ WMD ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ।

ਇਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਇੱਕ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਦਰ ਯੁੱਧ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਖੌਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਂਦਰਾਂ 'ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਬੰਬਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕ ਆਬਾਦੀ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਨੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਵ ਅਤੇ ਅਸਮਿਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ। ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਫੌਜੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਬਾਈਪਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਚਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਵਰਗੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2006 ਦੇ ਲੇਬਨਾਨ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਯਮਨ ਵਿੱਚ ਹਾਉਥੀ ਦੁਆਰਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ 'ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ। ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਖਤਰੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਇਰਨ ਡੋਮ ਅਤੇ ਪੈਟ੍ਰਿਅਟ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਸਿੱਟਾ: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਜੰਗ ਦਾ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ

ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਅੱਜ ਵੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਯੁੱਧ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਫੌਜੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ 'ਤੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਪਾਏ।

ਖੇਤਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਵੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ, ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਗੱਠਜੋੜ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਈਰਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਸਮਿਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਖੇਤਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੁਵੈਤ 'ਤੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਖਾੜੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਯੂ.ਐਸ. ਇਰਾਕ ਦਾ ਹਮਲਾ।

ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਯੁੱਧ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਊਰਜਾ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਕੂਟਨੀਤਕ ਯਤਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ, ਅਤੇ WMD ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ। ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ, ਨੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਭੂਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅੱਜ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਈਰਾਨਇਰਾਕ ਯੁੱਧ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੇ ਸਬਕ—ਸੰਪਰਦਾਇਕਤਾ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ, ਰਣਨੀਤਕ ਗੱਠਜੋੜਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ—ਅੱਜ ਵੀ ਉਨੇ ਹੀ ਢੁਕਵੇਂ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਨ।